Những điều bệnh nhân ghép thận cần biết

Suy thận mãn tính là tình trạng mà chức năng lọc máu của thận bị suy giảm dần và nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nguy hiểm tính mạng. Với những trường hợp thận hoàn toàn không còn khả năng làm việc, ghép thận trở thành giải pháp duy nhất để người bệnh có thể tiếp tục sống. Vậy ghép thận là gì? Khi nào cần phải ghép? Làm thế nào để được ghép? Hãy cùng tìm hiểu những điều bệnh nhân ghép thận cần biết trong bài viết này.

Ghép thận là gì và khi nào cần phải ghép?

Ghép thận là phương pháp điều trị cuối cùng dành cho những bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối. Trong ca ghép, một quả thận lành từ người hiến sẽ được cấy vào cơ thể bệnh nhân để thay thế chức năng của quả thận bị tổn thương.

Cần phải ghép thận khi bệnh nhân đã trải qua các giai đoạn suy thận, thận hoàn toàn mất khả năng làm việc và phải chạy thận nhân tạo để duy trì sự sống. Tuy nhiên, chạy thận nhân tạo chỉ mang tính tạm thời, không thể thay thế hoàn toàn chức năng của thận. Do đó, ghép thận là giải pháp duy nhất để bệnh nhân có thể thoát khỏi sự lệ thuộc vào máy và tiếp tục cuộc sống bình thường.

Quy trình ghép thận như thế nào?

Trước khi được ghép thận, bệnh nhân phải trải qua quy trình đánh giá nghiêm ngặt về sức khỏe, tình trạng bệnh lý, điều kiện kinh tế, gia đình… Nếu đáp ứng đủ tiêu chuẩn, họ sẽ được đưa vào danh sách chờ ghép tại các cơ sở y tế uy tín.

Khi có nguồn thận phù hợp, người bệnh sẽ được thông báo để chuẩn bị các thủ tục và tiến hành ca phẫu thuật ghép thận. Sau ghép, bệnh nhân phải tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị:

• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời để ngăn chặn nguy cơ cơ thể thải ghép
• Chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh giúp duy trì sức khỏe
• Tái khám, xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm bất kỳ vấn đề nào

Chọn phương pháp nào: chạy thận nhân tạo hay ghép thận?

Cả hai phương pháp đều được đưa ra với mục đích kéo dài sự sống của bệnh nhân suy thận mạn. Tuy nhiên, chạy thận nhân tạo chỉ là giải pháp tạm thời, không thay thế hoàn toàn được chức năng của thận. Người bệnh sẽ phải trải qua quá trình chạy thận định kỳ, thường 3 lần/tuần với mỗi lần kéo dài 4-5 tiếng đồng hồ. Đây là một phương pháp tốn kém, gây nhiều khó khăn trong sinh hoạt và công việc hàng ngày.

Trong khi đó, ghép thận mang đến cơ hội để người bệnh thoát khỏi sự lệ thuộc vào máy chạy thận, có cuộc sống hoàn toàn bình thường sau ghép. Do vậy, nếu có điều kiện về sức khỏe và tài chính, ghép thận được khuyến cáo là phương pháp điều trị tối ưu cho người bệnh thận mạn giai đoạn cuối.

Vấn đề dinh dưỡng đối với người ghép thận

Sau khi ghép thận, việc lựa chọn chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng để duy trì sức khỏe của thận mới. Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ dinh dưỡng chuyên khoa và một số lưu ý:

• Đảm bảo lượng calo, protein cần thiết nhưng hạn chế sodium, kali vì thận mới chưa thể lọc hết những chất này
• Ăn nhiều chất xơ từ rau củ quả tươi để hạn chế nguy cơ táo bón, một vấn đề phổ biến sau ghép
• Tránh các chất kích thích như cà phê, đồ uống có ga, rượu bia
• Bổ sung đầy đủ các vitamin, khoáng chất thiết yếu
• Uống đủ nước mỗi ngày

Chế độ ăn đóng vai trò quyết định trong việc phòng ngừa các biến chứng sau ghép thận. Do vậy cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ dẫn của bác sĩ.

Chi phí, thủ tục và tỷ lệ thành công của ca ghép thận

1. Chi phí ghép thận

Chi phí cho một ca ghép thận tại Việt Nam dao động trong khoảng 250 – 600 triệu đồng, tùy thuộc vào bạn có tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) hay không.

• Với người có BHYT: Chi phí vào khoảng 250 – 350 triệu đồng
• Với người không có BHYT: Chi phí dao động 400 – 600 triệu đồng

Trong chi phí trên bao gồm các khoản:

• Tiền phẫu thuật ghép
• Chi phí điều trị, chăm sóc hậu phẫu
• Thuốc ức chế miễn dịch dùng suốt đời sau ghép
• Các xét nghiệm, thăm khám định kỳ

Trong đó, khoản chi phí lớn nhất là tiền mua thuốc ức chế miễn dịch với giá dao động 200 – 400 triệu đồng/năm tùy loại thuốc.

2. Thủ tục đăng ký ghép thận

Quá trình đăng ký ghép thận khá phức tạp và có thể kéo dài từ vài tháng đến hơn 1 năm, bao gồm:

• Đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe bệnh nhân
• Làm đủ các xét nghiệm chuyên khoa về tim mạch, hô hấp, dinh dưỡng…
• Tư vấn tâm lý để bệnh nhân chuẩn bị tinh thần
• Tìm kiếm nguồn thận hiến phù hợp về nhóm máu, mô, đồng miễn dịch…
• Hoàn tất các thủ tục hành chính, đóng phí bảo hiểm, lệ phí khám…

Sau khi đủ thủ tục, bệnh nhân sẽ được đưa vào danh sách chờ đợi nguồn ghép tại các bệnh viện lớn có khoa Thận – Ghép tạng.

3. Tỷ lệ thành công của ca ghép thận tại Việt Nam

Theo thống kê, tỷ lệ sống sót của bệnh nhân sau 1 năm ghép thận tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đạt trên 95%.

Tuy nhiên, tỷ lệ này sẽ giảm dần theo thời gian. Cụ thể:

• Tỷ lệ sống sót của quả thận ghép sau 5 năm đạt khoảng 80%
• Tỷ lệ sống sót sau 10 năm chỉ còn khoảng 50%

Điều này có nghĩa trong vòng 5-10 năm sau ca ghép, khoảng 20-50% bệnh nhân sẽ phải ghép thận lại do các nguyên nhân như thải ghép, bệnh tái phát hay các bệnh lý mới.

Tỷ lệ thành công của ghép thận phụ thuộc vào nhiều yếu tố như trình độ chuyên môn của bác sĩ, cơ sở vật chất bệnh viện cũng như sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân sau ghép.

Dấu hiệu nhận biết thải ghép thận

Thải ghép thận là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể từ chối, tấn công quả thận được ghép. Nếu không được xử lý kịp thời, thận ghép sẽ bị tổn thương nghiêm trọng.

Một số dấu hiệu nhận biết thải ghép thận:

• Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu, khó chịu
• Phù nề vùng mắt, chân tay
• Nước tiểu đục, có máu
• Số lượng nước tiểu bắt đầu giảm dần
• Chức năng thận qua xét nghiệm bị suy giảm
• Huyết áp tăng cao

Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nêu trên, người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ để được xử lý kịp thời bằng các biện pháp:

• Tăng liều thuốc ức chế miễn dịch ( thuốc Cellcept)

• Lọc máu, thẩm tách huyết tương
• Tiêm kháng thể đơn dòng
• Phẫu thuật cắt bỏ thận ghép (trường hợp nặng)

Điều kiện để được ghép thận

Để được ghép thận, bệnh nhân cần đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt sau:

• Bị suy thận giai đoạn cuối, thận hoàn toàn mất khả năng lọc máu
• Không mắc các bệnh lý nặng khác như ung thư, bệnh tim mạn, phổi tắc nghẽn
• Không nghiện rượu, ma túy hay có các thói quen sinh hoạt không lành mạnh
• Có điều kiện kinh tế và hệ thống hỗ trợ gia đình tốt
• Cam kết tuân thủ phác đồ điều trị, chế độ sinh hoạt sau ghép
• Được chuẩn đoán đủ sức khỏe để trải qua ca mổ ghép thận

Khi đáp ứng đủ các điều kiện trên, bệnh nhân sẽ được đưa vào danh sách chờ ghép tại bệnh viện. Người có nhiều yếu tố thuận lợi sẽ được xếp hạng ưu tiên hơn.

Những điều bệnh nhân cần ghi nhớ

Để đảm bảo sức khoẻ cơ thể và tuổi thọ của quả thận mới, bệnh nhân sau khi xuất viện cần tái khám định kỳ theo chế độ như sau:

Tháng đầu sau khi xuất viện: 10 ngày tái khám 1 lần.

Tháng thứ 2 sau khi xuất viện: 15 ngày tái khám 1 lần.

Tháng thứ 3 đến tháng thứ 6: mỗi tháng tái khám 1 lần.

Sau 6 tháng nếu bạn cảm thấy không có gì khác lạ hay khó chịu thì có thể 2-3 tháng đi tái khám một lần (khi cảm thấy cơ thể khó chịu hoặc có những biểu hiện không bình thường nên đi kiểm tra ngay).

Người ghép thận thành công có thể sống được bao lâu?

Nếu ghép thận thành công, người bệnh có thể sống thêm 15 năm hoặc hơn nếu không có biến chứng hoặc bị đào thải thận.

Phẫu thuật ghép thận có nguy hiểm không?

Mặc dù ghép thận là phương pháp điều trị tốt cho người bị bệnh thận nặng và suy thận nhưng đây không phải là cách giúp chữa khỏi bệnh. Một số dạng bệnh thận có thể tái phát sau khi cấy ghép. Những rủi ro về sức khỏe liên quan đến ghép thận bao gồm những rủi ro liên quan trực tiếp đến phẫu thuật và đào thải nội tạng của người hiến như:

Cục máu đông và chảy máu

Rò rỉ hoặc tắc nghẽn ống nối thận với bàng quang (niệu quản)

Nhiễm trùng

Thận hiến tặng bị đào thải

Nhiễm trùng hoặc ung thư có thể lây truyền từ thận hiến tặng

Tử vong, đau tim và đột quỵ

Người bệnh cũng có nguy cơ mắc các tác dụng phụ của việc dùng thuốc chống thải ghép (thuốc ức chế miễn dịch) để ngăn cơ thể đào thải quả thận được hiến tặng như:

Loãng xương và tổn thương xương

Bệnh tiểu đường

Tóc mọc quá nhiều hoặc rụng tóc

Huyết áp cao Cholesterol cao

Quá trình đăng ký ghép thận tương đối phức tạp nhưng rất cần thiết để đảm bảo người bệnh được ghép phù hợp, an toàn và hiệu quả nhất. Một khi đã được ghép thành công, người bệnh cần nghiêm túc tuân thủ chỉ định để duy trì chức năng của thận mới lâu dài.