Những điều cần biết về suy vỏ thượng thận

Suy vỏ thượng thận là tình trạng mà tuyến thượng thận của bạn không thể sản xuất đủ lượng hormone điều hòa cân bằng nước, muối và quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Đây được coi là một rối loạn hiếm gặp nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, hậu quả có thể rất nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì vậy, những điều cần biết về suy vỏ thượng thận sẽ trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về căn bệnh này.

Phân loại suy vỏ thượng thận

Nó có thể xảy ra bởi sự rối loạn chức năng hoặc sự phá hủy toàn bộ vỏ thượng thận (suy thượng thận nguyên phát), tuyến yên sản xuất hormon ACTH không phù hợp (suy thượng thận thứ phát), hoặc sản xuất hormon CRH vùng dưới đồi không phù hợp (suy thượng thận tam phát).

Nguyên nhân gây suy vỏ thượng thận

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy vỏ thượng thận, trong đó nguyên nhân phổ biến nhất là do hệ miễn dịch tự phát bệnh và tấn công vỏ tuyến thượng thận (bệnh Addison). Bệnh này có thể được di truyền và thường song hành với các rối loạn miễn dịch khác.

Ngoài ra, suy vỏ thượng thận cũng có thể xuất phát từ các bệnh lý sau:

• Nhiễm trùng nghiêm trọng như HIV, lao, nhiễm nấm Histoplasma… làm tổn thương trực tiếp tuyến thượng thận.
• Chấn thương như xuất huyết, huyết khối ở tuyến thượng thận do bệnh lý đông máu.
• Khối u ác tính di căn từ các cơ quan khác đến ức chế hoạt động của tuyến.
• Sử dụng một số loại thuốc có tác dụng ức chế sản xuất cortisol.
• Các bệnh lý khác như thừa sắt, bệnh amyloid, suy đa tuyến,…

Dấu hiệu , triệu chứng cảnh báo suy vỏ thượng thận

Các dấu hiệu của suy vỏ thượng thận thường khá muộn và không đặc hiệu, vì vậy rất dễ bị bỏ qua. Người bệnh có thể gặp phải:

• Triệu chứng thường gặp: Mệt mỏi dai dẳng, sụt cân bất thường, đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, hạ huyết áp, nhịp tim nhanh, cơn đau đầu kéo dài, nhạy cảm với ánh nắng, rối loạn kinh nguyệt.
• Dấu hiệu nặng hơn khi bệnh trở nên cấp tính: Sốt cao, rối loạn ý thức, rối loạn điện giải, toan hóa máu, hạ đường huyết nghiêm trọng.
• Tăng sản xuất sắc tố melanin gây sạm da đen (đặc biệt ở người da trắng).

Chẩn đoán suy vỏ thượng thận

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân làm các xét nghiệm sau:

1. Xét nghiệm máu:

• Đo nồng độ cortisol, ACTH, điện giải đồ (natri, kali, chloride…)
• Kiểm tra chức năng gan, thận, tuyến giáp
• Xét nghiệm đường huyết lúc đói
• Xác định mức độ các kháng thể kháng thượng thận (nếu nghi ngờ bệnh tự miễn)

2. Thử nghiệm kích thích bằng Cosyntropin:

• Đánh giá khả năng sản xuất cortisol của tuyến thượng thận sau khi được kích thích bằng hormone ACTH tổng hợp.
• Nếu nồng độ cortisol sau kích thích thấp là dấu hiệu của suy vỏ thượng thận.

3. Chụp hình:

• Siêu âm, chụp cắt lớp để đánh giá tình trạng cấu trúc, tổn thương tuyến thượng thận.

Hướng điều trị suy vỏ thượng thận

Khi đã chẩn đoán xác định suy vỏ thượng thận, điều trị sẽ tập trung vào việc bù đắp lượng hormone bị thiếu hụt:

• Hydrocortisone: Hormone tổng hợp tương tự cortisol, liều điều trị thường là 15-25mg/ngày. Hydrocortison là corticoid tiết từ vỏ thượng thận, thuộc nhóm glucocorticoid có tác dụng chống viêm, chống dị ứng, chống ngứa và ức chế miễn dịch. Kem và mỡ hydrocortison 1% được dùng chữa các bệnh viêm da không nhiễm khuẩn và cũng được dùng cho da bỏng do nhiệt, nhưng không nhiễm virus, vi khuẩn hay nấm bệnh.
• Fludrocortisone (Florinef 100mcg của Úc): Hormone tổng hợp tương tự aldosterone, liều 0,05-0,2mg/ngày giúp điều hòa cân bằng nước, muối và huyết áp. Florinef hiện đang được nhiều bệnh nhân Úc sử dụng với hiệu quả cao. Fludrocortison là một dẫn xuất tổng hợp của hydrocortison (9a – fluorohydrocortison) có tác dụng rất mạnh đến chuyển hóa muối (giữ Na+, thải K+) gấp khoảng 100 lần hơn so với hydrocortison, còn tác dụng trên chuyển hóa glucid (liên quan đến chống viêm) gấp khoảng 10 lần so với chất này.

• Liều lượng có thể được điều chỉnh theo tình trạng bệnh và tăng lên trong các tình huống gây stress, phẫu thuật.
• Ngoài ra, cần điều trị nguyên nhân gây suy nếu có thể như kháng sinh cho nhiễm trùng, kháng đông, điều trị hormone…

Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, đi khám định kỳ và chủ động theo dõi sức khỏe để đảm bảo kiểm soát tốt tình trạng bệnh lâu dài.

Suy vỏ thượng thận tuy hiếm gặp nhưng là một căn bệnh nguy hiểm nếu bỏ qua hoặc không được điều trị đúng cách. Tuy nhiên, chỉ cần phát hiện sớm, điều trị đầy đủ thì người bệnh hoàn toàn có thể duy trì cuộc sống bình thường, khỏe mạnh. Do các triệu chứng khá lan man nên cần phải thật cảnh giác, đừng vì chủ quan mà bỏ lỡ cơ hội sớm điều trị. Quan trọng là phải nâng cao ý thức và kiến thức để kịp thời nhận biết dấu hiệu bất thường từ cơ thể mình.